11 november
is de dag waarop we het einde van beide wereldoorlogen herdenken: twee oorlogen die ons land zwaar getroffen hebben. Dan wordt er hulde gebracht aan de vele soldaten die in de Eerste Wereldoorlog zo dapper gevochten hebben voor ons land. Het is ook de dag waarop we hulde brengen aan de soldaten uit de Tweede Wereldoorlog, weggevoerden, oud-krijgsgevangenen, politieke gevangenen, oorlogsinvaliden, oorlogsvrijwilligers en burgerslachtoffers.
Wapenstilstand op 11 november is uitgegroeid tot een internationale vredes- en solidariteitsmanifestatie. En toch gaat er geen dag voorbij of ergens in de wereld is er wapengekletter. Niemand vraagt erachter en toch gebeurt het dat volkeren of naties de wapens tegen elkaar opnemen, zoals recent ook weer door Rusland in Oekraïne.
Het verloop van de Eerste Wereldoorlog voor Hamont-Achel
Jonge mannen verlieten in 1914 hun dorp of stad en werden ver van huis in een onbekend avontuur gestort. Ook uit Hamont en Achel werden jonge mannen opgeroepen om het Belgische grondgebied te verdedigen. Het onder de wapens roepen van jonge mannen was een zeer ingrijpende gebeurtenis in het dorpsleven. Dit blijkt uit cijfermateriaal dat te vinden is in het boek over de Eerste Wereldoorlog van de Geschied- en Heemkundige Kring ‘De Goede Stede Hamont’.
In 1914 woonden er in Hamont 3.374 mensen, waarvan 188 mannen een oproepingsbevel kregen. Daarvan stierven er 26 voor ons vaderland. Daarnaast voerde de bezetter tijdens de oorlog 35 Hamontenaren naar Duitsland om verplicht te gaan werken.
In Achel woonden er toen 1.569 mensen en daarvan kregen 99 mannen een oproepingsbevel om soldaat te worden, waarvan er 12 sneuvelden. Achel telde 26 weggevoerde burgers.
Na de wapenstilstand zijn nog meerdere soldaten gestorven aan de gevolgen van de ellendige levensomstandigheden aan het front of hun krijgsgevangenschap in Duitsland.
Hamont-Achel had in de Eerste Wereldoorlog zijn draadversperring, “Den droad” zoals deze plaatselijk wordt genoemd. Drie rijen prikkeldraad, met op de middelste draad een dodelijke spanning van 2.000 volt. In 1915 hadden de Duitsers de draad geplaatst vanuit de Hork in Hamont tot aan de Quatre Bras en verder richting Grote Heide. Hamont en Achel lagen dus achter de draad en waren afgesloten van de rest van België. Een jaar later verplaatsten de Duitsers de draad naar de grens met Nederland. Dit had tot gevolg dat het grondgebied van de trappisten van de Achelse Kluis in twee delen werd gesplitst.
Er is weinig bekend over de slachtoffers die in Hamont-Achel aan de draadversperring het leven lieten. Op Hamonts grondgebied stierven 12 mensen aan de draadversperring, met onder meer een onbekende Russische soldaat. In Achel waren er vijf dodelijke slachtoffers, met onder meer een moeder en haar kind.
Tweede Wereldoorlog
Toen op 11 november 1918 een einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog, was men ervan overtuigd dat de wapenstilstand eindelijk vrede in de wereld zou brengen. 22 jaar later stond de wereld weer in brand. Vier jaar heeft België geleden onder de Duitse bezetting. Het heeft de Geallieerden nog bloed, zweet en tranen gekost nadat ze op 6 juni 1944 op de stranden van Normandië geland waren en de nazi-bezetters voor zich uit joegen, totdat deze laatsten in Berlijn tot overgave werden gedwongen.
In het stadsarchief bewaart men de namenlijst van burgers en militairen die in de Tweede Wereldoorlog of vlak na de bevrijding door oorlogsomstandigheden het leven lieten. Achel telde 4 burgerslachtoffers en in Hamont waren er liefst 18 slachtoffers te betreuren. Voor de families van deze slachtoffers ging de feestroes van de bevrijding aan hen voorbij.
Organisatie wapenstandsherdenking in Hamont-Achel
De wapenstilstandsherdenking aan het oorlogsmonument, ligt sinds 2003 in handen het RAF-Memorial-comité, een werkgroep van het Grevenbroekmuseum. Deze organiseert herdenkingen over gebeurtenissen uit beide wereldoorlogen, waarbij nauw wordt samengewerkt met het stadsbestuur en waarbij geregeld ook overzeese gasten worden begeleid. De werkgroep ervaart deze herdenkingen zelf als een oproep om niet te vervallen in fouten uit het verleden, zoals extreem nationalisme.
Na de optocht vanaf het Michielshof en de misviering om 10 uur in de kerk van Achel-Centrum, gaat men elk jaar naar het oorlogsmonument. Hier vindt om 11 uur een plechtigheid plaats. De aanwezigheid van kinderen uit het vierde leerjaar van Achel en een grote delegatie van de scouts van Hamont geven hieraan een extra dimensie. De plechtigheid wordt ook muzikaal sereen begeleid door fanfare Kempenbloei. Indrukwekkend blijft steeds de naamafroeping van de gesneuvelden en de andere oorlogsslachtoffers uit beide wereldoorlogen, waarbij de kinderen van de lagere school en de scouts vlaggetjes plaatsen op ‘het veld van eer’, voor het oorlogsmonument. De plechtigheid wordt eveneens traditioneel afgesloten met een bloemenhulde, het spelen van de Last Post en een korte toespraak door de burgemeester. En daarna is het tijd voor een goede en gezellige receptie in Het Michielshof.
Educatieve aspecten
In de periode van de herdenking op 11 november leren de schoolkinderen tijdens themalessen op school over de Eerste en Tweede Wereldoorlog. En direct erna gaan de leerlingen van 5A en 5B van basisschool ‘de Achellier’ voor drie dagen met onderwijzend personeel en begeleiders naar Ieper en omstreken, om de gebeurtenissen van toen beter te begrijpen en even stil te staan bij de rustplaats van gesneuvelden uit Hamont en Achel.
In die periode brengen de schoolkinderen van Achel ook een bezoek aan de crashplaats in het Ven, waar in 1943 een bommenwerper van de Royal Air Force neerstortte. Het idee daarachter is, om de vredesgedachte die ontstond uit beide wereldoorlogen bij de kinderen op te roepen vanuit een plaatselijke oorlogsgebeurtenis. Aan de gedenkplaat aan de kapel van de Witteberg mogen de kinderen ervaren dat Hamont-Achel ook zijn oorlogshelden uit de Tweede Wereldoorlog niet vergeten is.
Het is ons aller wens dat 11 november in de toekomst niet meer de dag zal zijn waarop we eerst en vooral aan beide wereldoorlogen denken, maar voor alles aan een nieuwe vrede.
Door kinderen van het 4e leerjaar voorgedragen gedicht tijdens de jaarlijkse wapenstilstandsherdenking:
Soldaten staken het vuren en leggen hun wapens neer.
Iedereen vol blijdschap want de oorlog is gedaan!
Iedereen is blij
Tot men beseft hoeveel onschuldige slachtoffers ze hebben gemaakt.
11 november, een dag om nooit te vergeten,
De dag van staakt het vuren, de dag van blijdschap.
11 november, elk jaar worden ze herdacht,
Die dappere oud-strijders en gesneuvelden
20 september 1944 - Stad Hamont bevrijd !
stranden van Normandië. Bloed, zweet en tranen heeft het gekost om de Duitse bezetter voor zich uit te jagen en tot overgave te dwingen.
2019 - bevrijding 75 jaar geleden
2020 - onder speciale condities